Józef Mackiewicz kalendarium życia i twórczośći

(Wg wydawnictwa „Kontra” Londyn)

1902 1907 1910 1914 1915 1919 1920 1921 1922 1922 - 1939 1924 1932 1934 1936 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 1945 1945 1946 - 1947 1947 1951 1952 1955 1957 1962 1964 1965 1969 1972 1975 1984 1985

1 kwietnia (19 marca starego stylu) urodził się w Petersburgu. Do metryki wpisano mu: "syn potomstwiennych dworian wilenskoj gubernii" . Ojciec, Antoni, był współwłaścicielem i dyrektorem firmy importującej wina "Fochts i Ska". Matka, Maria z Pietraszkiewiczów, pochodziła z Krakowa. Mackiewiczowie przenoszą się do Wilna. Dzieciństwo spędził Józef w otoczeniu licznej rodziny, którą dopiero późniejsze wypadki miały podzielić na Polaków, Litwinów i bolszewików, dzieląc na zawsze granicami państwowymi, a jeszcze bardziej ideologiami. Mąż jednej z kuzynek Mackiewicza był ministrem spraw zagranicznych nacjonalistycznej Litwy, mąż innej - szefem GPU w Mińsku. Zaczyna uczęszczać do gimnazjum klasycznego Winogradowa. Śmierć ojca. 5 września Kajzerowskie Niemcy zajęli Wilno. Gimnazjum Szkołę Winogradowa ewakuowano do Moskwy. Mackiewicz przechodzi do szkoły prowadzonej przez prof. Stanisława Kościałkowskiego. 1 stycznia, niespełna siedemnastoletni uczeńVI klasy gimnazjum, idzie jako ochotnik na wojnę  z bolszewikami. Służy w 10. pułku ułanów Litewsko-Białoruskiej Dywizji, następnie - na własne życzenie - zostaje przeniesiony do 13. pułku majora Dąmbrowskiego. Po stronie polskiej w tej wojnie walczyli także Kozacy kubańscy i ochotnicy rosyjscy. Zetknięcie się z nimi miało wpływ na późniejszą twórczość literacką i na poglądy polityczne Mackiewicza. 15 lipca - 13. pułk osłania odwrót wojsk polskich z Wilna. Mackiewicz rozpoczyna studia przyrodnicze na Uniwersytecie Warszawskim. Jak twierdził, właśnie studia przyrodnicze uprzytomniły mu całą niedorzeczność nacjonalizmów. Od listopada 1921 do maja 1922 pracuje w Muzeum Zoologicznym w Warszawie, na stanowisku pomocnika kustosza zwierząt kręgowych. Wśród zachowanych tam dwudziestu okazów ptaków, które Mackiewicz zebrał, nie ocalał dzięcioł trójpalczasty: "Byłem niezmiernie dumny, kiedym dostarczył.. .egzemplarz Picoides tridactylus z Puszczy Białowieskiej, własnoręcznie ubity". "Z ostępów leśnych Białowieży" - pierwszy utwór Mackiewicza - pojawia się 2 września w dwudziestym ósmym numerze wileńskiego dziennika Słowo. Praca w Słowie, redagowanym przez starszego brata, Stanisława. Działalność dziennikarska Mackiewicza była bardzo wszechstronna, ale głównie walczył o utrzymanie wielonarodowościowej i wielowyznaniowej mozaiki dawnego Wielkiego Księstwa Litewskiego. Bierze ślub z Antoniną Kopańską. Małżeństwo rozpadło się po kilku latach. Śmierć matki Poznaje, a w 1939 poślubia Barbarę Toporską (ur. 1913), pracującą w Słowie dziennikarkę,. Tom nowel „16-go, miedzy trzecia a siódmą”. „Bunt rojstów” - wybór reportaży, które pisywał dla Słowa. 17 września, na wieść o wkroczeniu Armii Czerwonej, przenosi się do Kowna. 25 listopada, po zajęciu Wilna przez Litwinów, zaczyna wydawać (będąc zarazem redaktorem) jeden z dwóch polskich dzienników, „Gazetę Codzienną”. Z o wiele mniejszym powodzeniem niż przed wojną (ze względu na znacznie bardziej radykalny nacjonalizm administracji litewskiej) stara się walczyć o utrzymanie charakteru kraju. W maju tego roku rząd Republiki Litewskiej pozbawia Mackiewicza prawa wydawania czegokolwiek. 15 czerwca - powtórna okupacja sowiecka. Żyje w biedzie, pracując, jako drwal i woźnica. Lipiec - niemieckie władze okupacyjne proponują Mackiewiczowi redagowanie pisma w języku polskim. Odmawia kategorycznie. W wydawanym przez władze niemieckie po polsku Gońcu Codziennym zamieszcza kilka tekstów, m. in. "Moja dyskusja z NKWD" i "Prorok z Popiszek", które po wojnie wykorzystał w powieści „Droga donikąd”. Publikacje te stały się powodem oskarżeń o kolaborację z hitlerowcami. Pisze książkę „Prawda w oczy nie kole”. W maju na zaproszenie niemieckie i za zgodą polskich władz podziemnych jedzie do Katynia, by być świadkiem ekshumacji zwłok oficerów polskich. Po powrocie udziela Gońcowi Codziennemu wywiadu pt. "Widziałem na własne oczy". Jesienią jest przypadkowym świadkiem masakry Żydów w Ponarach. W maju, aby uniknąć kolejnej okupacji sowieckiej, Mackiewiczowie przedostają się do Warszawy. Tam wydali trzy numery pisma Alarm, w którym dowodzili, że klęska Niemiec na froncie wschodnim przed kapitulacją na Zachodzie będzie końcem nadziei na niepodległość wszystkich krajów, z Polską włącznie, - grozi im okupacja sowiecka. 30 lipca opuścili Warszawę i dotarli do Krakowa, gdzie w październiku Mackiewicz napisał broszurę „Optymizm nie zastąpi nam Polski”. 18 stycznia - Armia Czerwona zbliża się do Krakowa, Mackiewiczowie uciekają przed „wyzwoleniem" na Zachód. Docierają do Rzymu, gdzie (na zlecenie Biura Studiów II Korpusu gen. Andersa) Mackiewicz opracowuje białą księgę o zbrodni katyńskiej. Sąd koleżeński Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich uwalnia Mackiewicza od zarzutu kolaboracji. Rzymski Orzeł Biały publikuje reportaż "Ponary- Baza". Mackiewicz zaczyna drukować regularnie w pismach emigracyjnych, m.in. we Lwów i Wilno, Wiadomości, Kultura (od roku 1951). Współpracuje też z prasą rosyjską, litewską, ukraińską i białoruską. Jego dorobek publicystyczny w ciągu czterdziestu lat przeżytych na emigracji jest ogromny. W kwietniu Mackiewiczowie przenoszą się do Londynu. „The Katyn Wood Murders” - pierwsza książka na ten temat. Z angielskiego tłumaczona na wiele języków; przekład niemiecki wyszedł w r. 1949. Powołany przez specjalną komisję Kongresu Amerykańskiego do zbadania zbrodni katyńskiej, zarazem jako świadek i ekspert. Mackiewiczowie wyjeżdżają do Monachium, gdzie mieszkali aż do śmierci, utrzymując się z mizernych honorariów. „Droga donikąd” - powieść o życiu na Litwie, gdy stała się republiką sowiecką. „Karierowicz” - akcja powieści rozpoczyna się wprawdzie w ostatnim okresie wojny polsko-bolszewickiej, ale jest to powieść psychologiczna, bez tła politycznego. „Kontra” - powieść o Kozakach, obywatelach ZSRR i emigrantach politycznych, którzy w wojnie sowiecko-niemieckiej walczyli przeciwko bolszewikom, a następnie zostali im wydani przez Aliantów na podstawie układu jałtańskiego. „Sprawa pułkownika Miasojedowa”, która z punktu widzenia chronologii otwiera wielki cykl powieściowy Mackiewicza, a zarazem obejmuje cały okres będący tłem wydarzeń pozostałych powieści. Jest to bowiem historia słynnej niegdyś sprawy Sergiusza Miasojedowa, straconego w marcu 1915 roku, a także dalszy jej ciąg - aż do bombardowania Drezna. Własnym sumptem wydaje „Zwycięstwo prowokacji” - rozprawę o przyczynach rozprzestrzeniania się komunizmu w świecie. Zbiór nowel „Pod każdym niebem” (uzupełniony o kilka utworów przedwojennych, opatrzony posłowiem Barbary Toporskiej, ukazał się ponownie w roku 1989 pod tytułem „Ściągaczki z szuflady Pana Boga). Powieść „Lewa wolna” o polsko-bolszewickiej wojnie 1920 roku. Powieść „Nie trzeba głośno mówić” - niejako dalszy ciąg „Drogi donikąd” - epicka panorama drugiej wojny światowej. „W cieniu Krzyża” - książka analizująca politykę papieża Jana XXIII wobec komunizmu. „Watykan w cieniu czerwonej gwiazdy” dalszy ciąg dalszy „W cieniu Krzyża”, - o polityce Kościoła wobec komunizmu za pontyfikatu Pawła VI –go. Wybór artykułów Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej „Droga Pani ...”. Wybór opowiadań i reportaży Mackiewicza „Fakty, przyroda i ludzie”. 31 stycznia - Józef Mackiewicz umiera w Monachium, a w niecałe pół roku ( 20 czerwca) umiera jego żona, Barbara Toporska. Prochy obojga złożono w Londynie.